Hoewel boeren veel tijd en energie investeren in het groeien van hun producten, blijft na de oogst een groot deel van de eetbare groenten en fruit aan de plant hangen of in de grond zitten. Zonde toch?
Eén oplossing voor die verspilling is ‘gleaning’. Dat is een activiteit waarbij vrijwilligers – met toestemming van de boer – de achtergebleven groenten en fruit zelf oogsten. Vaak doneren ze deze overschotten aan sociale organisaties, zoals een voedselbank.
De boeren hebben vaak weinig keuze: om hun producten te kunnen verkopen aan een realistische prijs moeten hun groenten en fruit allereerst voldoen aan cosmetische normen en mag er geen overaanbod ontstaan. Mocht de boer alle onverkoopbare producten zelf oogsten, dan lijdt hij ongetwijfeld verlies. Als resultaat raken de misvormde en overbodige vitaminebommetjes vaak niet verder dan het veld, waar ze uiteindelijk ook terug in omgespit worden.
Vooral in het buitenland zit gleaning al jaren in de lift. Enkele mooie voorbeelden zijn The Gleaning Network in het Verenigd Koninkrijk en de Espigoladors die actief zijn in Catalonië.
Het gleaning-netwerk in België is minder actief, maar er zijn wel al enkele organisaties die oogst acties organiseren (zie verder). Zo organiseerde FoodWIN in 2016 bijvoorbeeld Juice For Change, waar vrijwilligers 7 ton appels plukten en daaruit 4500 liter appelsap persten uit appels die anders aan de boom hadden blijven hangen om te rotten.
Iets voor jou?
In deze gids kom je te weten hoe je je als vrijwilliger, boer of sociale organisatie kan engageren om niet-geoogste groenten en fruit een beter leven te geven.
Voor vrijwilligers
Als restjesraper maak je een maatschappelijk verschil tijdens een leuke en sociale buitenactiviteit. De ultieme combinatie toch?
Om restjes te rapen hou je best organisaties in het oog die dergelijke oogstacties organiseren, hier volgen enkele voorbeelden:
- Regio Meetjesland: Restjesredders
- Gent: Pluk Gent (Winnaar Food Waste Awards 2020)
- Brussel en omstreken: FruitCollect
Ook andere organisaties of bedrijven organiseren af en toe hun eigen gleaning-actie.
Er is natuurlijk niets dat jou tegenhoudt om zelf eens aan de plaatselijke boer te vragen of die eventueel overschotten heeft die jij zelf mag komen oogsten!
Praktische informatie
- Een gleaningactiviteit duurt gemiddeld tussen de 1 en 5 uur.
- Draag warme kledij, je bevindt je immers buiten en het durft al eens koud te zijn.
- Draag goeie schoenen of regenlaarzen zodat je de soms ietwat modderige velden kan trotseren.
- Vergeet geen handschoenen en materiaal om makkelijk te oogsten. Als je met een organisatie gaat wordt dit vaak voorzien, maar vraag het toch best even na.
! Let wel op: Ten gevolge van het coronavirus zijn dergelijke acties in 2020 in het algemeen afgelast !
Voor boeren
Door vrijwilligers te ontvangen om restjes te rapen, red je een deel van de oogst die normaal verloren zou gaan. Bovendien gun je de vrijwilligers de kans om meer te leren over jouw stiel, je gaat verspilling tegen én je zorgt ook nog eens voor een leuke en leerrijke ervaring voor de vrijwilligers.
Word je vergoed voor je oogst?
Dat hangt af van waar de oogst naartoe gaat.
Wil je dat de oogst naar sociale organisaties gaat die de geredde producten herverdelen onder kwetsbare groepen? Dan staat daar doorgaans geen vergoeding tegenover.
De geredde oogst kan bijvoorbeeld ook gebruikt worden voor fondsenwerving, bijvoorbeeld een soepactie van de lokale jeugdbeweging. Een deel van de opbrengst kan gebruikt worden als vergoeding voor jou. Daarvoor moeten op voorhand wel duidelijke afspraken over vastgelegd worden.
Je kan zelf ook een oproep doen om te komen oogsten tegen een vaste vergoeding. Je kan mensen dan bijvoorbeeld zoveel laten oogsten als ze lief hebben tegen een vaste prijs, bijvoorbeeld 5 of 10 euro, al dan niet per gewicht.
Wat met aansprakelijkheid?
Doorgaans hebben de organisatoren van de oogstacties een verzekering voor burgerlijke aansprakelijkheid. Als boer hoef je je daarover dus geen zorgen te maken. Op voorhand wordt best wel een afsprakennota opgemaakt voor vrijwilligers over voedselveiligheid, gereedschap, waar ze wel en niet mogen komen op het terrein en verdere veiligheidsoverwegingen.
Voor sociale organisaties
Restjesrapen is de manier bij uitstek om verse groenten en fruit te verkrijgen recht van bij de boer en zo verspilling tegen te gaan.
Het kan gaan om honderden tot duizenden kilo’s voedsel, dus maak duidelijke afspraken met jullie vrijwilligers omtrent jullie capaciteit, opslagmogelijkheden en cliënteel.
Bespreek zeker ook de volgende praktische details:
- Wie vervoert de oogst van de boer naar de opslagplaats? Voorziet de organisatie een eigen vrachtvoertuig of staan de vrijwilligers in voor hun eigen vervoer?
- Wees duidelijk over de dag en het tijdstip waarop de oogst ontvangen en getransporteerd wordt.
- Groenten en fruit worden doorgaans in kratten gestockeerd en getransporteerd. Spreek dus af of de vrijwilligers jullie kratten kunnen gebruiken of hoe ze de kratten moeten terugbezorgen.
Dat is gleanen in een notendop. Veel plezier met het restjesrapen!