Zo’n 360 500 ton appels en peren kleuren jaarlijks onze bodem, voornamelijk in Zuid-Limburg en Vlaams-Brabant. België kampt echter met een terugkerend probleem: tonnen appels en peren die perfect consumeerbaar zijn belanden niet op ons bord.  Denk maar aan 2016, toen ons land van Europa de toestemming kreeg om 25 700 ton appelen en peren te vernietigen zodat de verkoopprijzen niet ineen zouden storten. Of de perencrisis van 2019, toen de droogte zorgde voor kleinere peren dan normaal. Resultaat: een derde van de peren was onverkoopbaar.

Dat kan anders, hoog tijd om door de zure appel heen bijten! Wij namen de sector onder de loep:

De omvang

België mocht in 2016 ten gevolge van een overaanbod ongeveer 25700 ton appels en peren uit de markt nemen. Dat zijn 652 vrachtwagens. Gezien er geen zicht is op het opheffen van het Russisch embargo en het enkele jaren duurt voor er nieuwe exportmarkten gevonden zijn, blijft het risico op een overaanbod van appels en peren  hoog.
Bovendien zou de Brexit opnieuw een gevaar kunnen betekenen voor de Belgische appels en peren. Momenteel gaat 5% van de Belgische fruitexport naar het Verenigd  Koninkrijk. Door meer importheffingen zou dit aandeel kunnen verkleinen waardoor het risico op een overaanbod opnieuw stijgt.

De oorzaken

Een deel van het verlies is te wijten aan onder andere slechte bewaring van de goederen en suboptimale oogsttechnieken, maar in het algemeen krijgt de Belgische appel- en perenhandel vooral rake klappen te verduren vanwege hoge cosmetische standaarden en systematische overproductie.

Onrealistische schoonheidsidealen

Vandaag zijn nog tien van de meeste populaire groenten- en fruitsoorten –  goed voor 75% van de geldwaarde van de sector – onderhevig aan cosmetische standaarden die de Europese Unie oplegt. De Europese handelsnormen zorgen voor de opdeling in drie klassen: Extra klasse, klasse I en klasse ll. Binnen dit systeem bestaan er per fruitras strikte cosmetische vereisten die bijvoorbeeld betrekking hebben op de afmetingen, vorm en kleur.

Fruit dat niet aan cosmetische vereisten voldoet ontstaat meestal door klimatologisch tegenslag (bijv. hagel, droogte,…) en door ziekten en plagen. Klimaatverandering werkt dit verschijnsel in de hand: drogere zomers leiden doorgaans tot kleinere vruchten, en dus meer afwijkingen van de norm. Daarbovenop hanteert de retail echter eigen normen die strikter zijn dan de wettelijke. Dit doen ze voor de consument die volgens hen cosmetisch imperfect fruit niet aanvaardt. Het minderwaardig fruit krijgt ook meestal de naam ‘Rebut’. 

Appelen en peren worden zowel tijdens het plukken als bij de veiling gekeurd. Fruit van minderwaardige kwaliteit blijft dus aan de boom hangen, op de grond gegooid als bemesting of komt in bulk bij de veiling terecht. Het resultaat van deze queeste naar schoonheid leidt in Vlaanderen elk jaar tot een verlies van gemiddeld 19% van de appelen en 11,7% van de peren voor directe verkoop – astronomische cijfers puur omwille van esthetische redenen.
Gelukkig wordt 70% van de ‘buitenbeentjes’ verwerkt tot sap, moes of een ander product. De overige 30% echter? Die blijft vaak hangen aan de boom of wordt terug omgespit in de grond. Een lekkere appel die dus misschien niet de juiste grootte, kleur, gewicht of vorm heeft, wordt dan ook vaak onnodig verspild.

Een markt die verspilling in de hand werkt

Marktverstoringen brengen geregeld problemen mee voor de verkoop van landbouwproducten en werken verspilling vaak in de hand. Denk bijvoorbeeld aan de Russische handelsboycot op Europese land- en tuinbouwproducten.  Het gevolg was een instorting van de fruitprijzen door het enorme surplus. 

In het geval dat de marktprijs onder een kritische drempel zakt, stipuleert het landbouwbeleid van de Europese Unie dat de landbouwsector producten uit de handel mag nemen om de prijzen te doen stijgen. Die overschotten mogen dan gratis ter beschikking worden gesteld van organisaties om verspilling tegen te gaan. Echter, door de beperkte capaciteit van sociale organisaties wordt vaak slechts een deel van deze producten herbestemd. 

Think different

Wat kunnen we dan doen met de 30% overblijvende buitenbeentjes en het overaanbod? Wel, zolang men op zoek blijft naar exportmarkten kunnen we in België ook al een verschil maken. 

De Limburgse fruitsector ziet vooral mogelijkheden in het professioneel vermarkten van grote volumes afgeleide producten van fruit. Niet alleen de lokale productie van appelmoes, perensap, cider, taart vallen onder de opties, maar ook calvados, siroop, snoep en zelfs gin.
Door het minderwaardig fruit te valoriseren, kan de prijsdruk op de hogere klassen verminderen. Als er een alternatieve en verzekerde afzet is van minderwaardige producten, is er bovendien een betere risicospreiding voor de teler.

Innovatie van dit kaliber kunnen we alleen maar aanmoedigen. Zo reikt FoodWIN elk jaar de Food Waste Awards uit aan een organisatie die creatief omspringt met voedselsurplussen. Eén van de finalisten van 2019 bijvoorbeeld was Stokerij Vanderlinden met hun aanbod aan sterke dranken gedistilleerd uit minderwaardig fruit. Zoals hierboven vermeld gaat nog een te klein aandeel van de overschotten richting sociale organisaties. Regionale herverdelingsplatformen kunnen hierin een verschil maken. De Schenkingsbeurs bijvoorbeeld, biedt hier een goed alternatief op.

Ook aan de hand van andere initiatieven kunnen we de daad bij het woord voegen. In navolging van het Russische embargo lanceerde FoodWIN ‘Juice For Change’: een actie waarbij vrijwilligers maar liefst zeven ton ongeplukte appels oogsten. Uit die appels werd 4500 liter sap geperst, klaar voor verkoop. 

Het zit vanbinnen

En ook jij kan helpen om onnodige verspilling tegen te gaan. Net zoals schoonheidsidealen met de paplepel worden ingegoten via reclame, magazines en sociale media, worden we enkel blootgesteld aan de meest perfecte appels en peren. Echte schoonheid (en vitaminen) zitten echter binnenin. Dus neem het gekke fruit mee uit de supermarkt, koop rechtstreeks van de boer en maak een plat appeltje tot moes.
Meer weten? Lees onze factsheet!

Bronnen:

  • de Hooge, I. E., van Dulm, E., & van Trijp, H. C. (2018). Cosmetic specifications in the food waste issue: Supply chain considerations and practices concerning suboptimal food products. Journal of Cleaner Production, 183, 698-709.
  • Van Steenkiste, S. (n.d.). Creatief met appels en peren: hoe we ons fruitoverschot kunnen wegwerken. Eos.
  • Markey, E. (2019, April 19). Hoe kunnen we het weggooien van peren vermijden? Retrieved from: https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2019/04/19/fruit/
  • Departement Landbouw en Visserij. (2017). DE IMPACT VAN COSMETISCHE KWALITEITSEISEN OP VOEDSELVERLIES: Casestudie Vlaamse sector groenten en fruit