Elk jaar belanden tiendduizenden Belgen in het ziekenhuis, waar ze rekenen op kwalitatieve zorg en voeding om te herstellen. Echter, achter de schermen van deze zorginstellingen bevindt zich een chronisch probleem: gemiddeld één derde van al het eten dat voor patiënten wordt bereid, komt in de vuilbak terecht.
Gemiddeld genomen gaat in een ziekenhuis met 650 patiënten per dag ruim 300 gram voedsel verloren per patiënt, wat resulteert in een jaarlijkse voedselverspilling van zo’n 75.000 kilogram per ziekenhuis – ongeveer één derde van de totale productie. Over heel België komt dit neer op 7.500 ton voedselverspilling per jaar, goed voor een verlies van ongeveer 21 miljoen euro per jaar. De verspilling heeft echter niet alleen een financieel kostenplaatje, maar ook de ecologische kosten lopen hoog op: 24.000 ton extra CO²-uitstoot per jaar.
België telt 103 ziekenhuizen, en het potentieel om zowel financiële als ecologische impact te maken is enorm. Op het Food Waste Fest 2023 ging experte grootkeukens Johanna Meuwissen (FoodWIN) aan de slag met deelnemende zorginstellingen om oplossingen te formuleren voor veelvoorkomende knelpunten bij patiëntencatering. In dit artikel vind je 3 manieren om voedselverspilling bij patiënten te verminderen.
1. Lekker is de trekker! Zorg dat je patiënten zin hebben om te eten.
Hoe garandeer je kwaliteitsvolle maaltijden? Het is onmogelijk voor ziekenhuizen om alle maaltijden volledig zelf te produceren. Een strategische benadering is nodig om de juiste balans te vinden tussen assemblage en eigen productie. Door kritisch te kijken naar welke componenten van de maaltijden zelf bereid en welke beter ingekocht kunnen worden, kunnen ziekenhuizen de kwaliteit waarborgen en voedselverspilling verminderen.
Denk er ook aan om een een smaakpanel te organiseren bij een nieuwe menucyclus of maaltijd. Zo’n smaakpanel kan bestaan uit keukenmedewerkers, diëtisten, artsen en verzorgend personeel en/of eventueel enkele externen. Een belangrijk hulpmiddel daarnaast is een bevraging bij de patiënten om hun voorkeuren en feedback in kaart te brengen.
“Wij hebben gedurende een jaar dagelijks met een testkar gewerkt met extra maaltijden. Zo konden we kort op de bal spelen en bijsturen. Een team van interne en externe mensen staan in voor het proeven en de evaluatie van de smaak. Natuurlijk moet je ook weten wat de patiënten zelf vinden, dus hebben we ook enquêtes gedaan.”
– Arnold Vanhecke, domeinverantwoordelijke catering in AZ Groeninge Kortrijk
Geef ook voldoende aandacht aan het eetmoment zelf. Krijgt de patiënt de verpakkingen niet open? Heeft die ondersteuning nodig bij het eten? Is de sfeer op de kamer allesbehalve uitnodigend? Is de tijd tussen opdienen en afruimen te kort? Allemaal redenen waarom de patiënt niet of met verminderde goesting zal eten, met bordresten en zelfs onaangeroerde plateaus tot gevolg!
2. Beschouw de patiënten als klanten en stem de maaltijden af op hun wensen
Voeding speelt een belangrijke rol in het herstel en verblijf van de patiënt. In het ziekenhuis zijn er op vele afdelingen (oncologie, geriatrie, chirurgie…) patiënten met verminderde tot geen eetlust door ziekte of herstel. En zelfs zij met een gezonde eetlust zullen met smaak eten als het menu aanleunt bij de eetgewoonten.
Een simpele bevraging heeft veel impact. Wel of geen saus? Ook soep en dessert? Liever de vegetarische of vegan optie? Wanneer medewerkers een maaltijdbevraging doen, kunnen ze de maaltijden ook echt ‘verkopen’ en het belang ervan benadrukken in het herstelproces. Het is belangrijk om patiënten bewust te maken van de keuzemogelijkheden die ze hebben bij hun maaltijden. Informeer hen over de beschikbare opties. Het gebruik van patiëntenapps kan een effectieve manier zijn om patiënten zelf een keuze te laten maken. Zo voorkom je dat een patiënt een plateau voorgeschoteld krijgt, waar die niet aankomt.
Wil je nog verder gaan: maak de tijd tussen het moment van kiezen en eten zo kort mogelijk. Sommige ziekenhuizen werken intussen met een ‘à la carte’-systeem, maar zowel de keuken als het maaltijdbeheersysteem moeten dit wel toelaten.
Een impactvolle vraag is daarnaast: een grote of kleine portie? Het werken met verschillende portiegroottes per leeftijdsgroep kan bijdragen aan minder verspilling, zonder voorbij te gaan aan de voedingsbehoeften. Denk aan kleinere porties voor kinderen of voor oudere patiënten met verminderde eetlust (eventueel met toevoeging van voedingsstoffen). Tussen afdelingen zitten vaak ook verschillen: op een afdeling materniteit zal veel meer gegeten worden dan pakweg op een oncologische afdeling. In AZ Delta wordt geëxperimenteerd met verschillende portiegroottes op basis van geboortejaar. Dergelijke interventies doe je best in overleg met diëtisten.
3. Overweeg standaardplateaus afgestemd per doelgroep
Heeft de patiënt de maaltijdbevraging niet kunnen invullen, bijvoorbeeld omdat die onderzocht of geopereerd werd, of onverwacht opgenomen.Dan krijgt die de standaardoptie. Als ziekenhuis heb je alles in handen om deze optie zowel populair als gezond te maken, zoals een spaghetti bolognaise met een saus vol groenten. Houd in die menukeuze ook rekening met verschillende allergenen en voedingsbehoeften.
Bij onverwachte opnames moet vaak last-minute een maaltijd bijbesteld worden. Het is moeilijk om er op het moment zelf nog om te lopen of een bij te krijgen wanneer nodig. Zorgpersoneel/logistieke medewerkers anticiperen hierop door reserveplateaus te bestellen. Als die overbodig zijn, dan is er voedselverspilling. Bij het AZ Sint-Maarten in Mechelen hebben ze reeds een efficiënt systeem voor reservemaaltijden: de reservemaaltijd is een gesealde maaltijd (vacuum) die opgewarmd moet worden en deze worden bewaard op de afdeling. Door het sealen is deze maaltijd 12 dagen houdbaar.
Doe je binnen jouw ziekenhuis al iets tegen voedselverspilling, gaan jullie aan de slag met deze interventies, of zit je met een vraag? Laat het weten!
Onze experte grootkeukens Johanna hoort graag jullie ervaringen. Je kan haar bereiken via .